Kręte formy glacjalne (Glacial curvilineations) w obszarze ostatniego zlodowacenia na niżu europejskim

Abstract

W ostatnich latach na obszarze Pojezierza Dobrzyńskiego opisano (Lesemann i in. 2010, 2014) enigmatyczne formy subglacjalne zwane krętymi formami glacjalnymi (ang. Glacial curvilineations). Są to zespoły równoległych do siebie krętych wałów rozdzielonych wanienkowatymi obniżeniami, występujące w rynnach subglacjalnych. Przyjmuje się, że są to formy erozyjne, powstałe w wyniku subglacjalnych przepływów wód roztopowych (Lesemann i in. 2010, 2014). Analiza danych wysokościowych LiDAR o wysokiej rozdzielczości (1 m) umożliwiła rozpoznanie w północnej Polsce, poza obszarem Pojezierza Dobrzyńskiego, kilkudziesięciu innych pól krętych form glacjalnych. Występują one na zapleczu kilku faz recesyjnych ostatniego lądolodu, ale najliczniej związane są z fazą poznańską. Znalezienie szeregu zespołów takich pól w północnej Polsce było impulsem do poszukiwania krętych form glacjalnych w innych obszarach ostatniego zlodowacenia na Niżu Europejskim, w tym głównie na terenie Danii i Niemiec. Analiza modeli terenu o wysokiej rozdzielczości w Danii (model o rozdzielczości 1,6 m) i północno-wschodnich Niemiec (dane dostępne na geoportalach Brandenburgii i Meklemburgii) pozwoliła na wyznaczenie kilkunastu miejsc występowania krętych form glacjalnych również w tych obszarach.