Sexual dimorphism of cephalo- and somatometric parameters and body components of rural children and youth from the Subcarpathian region at the beginning of the 21st century

Abstract

Sexual dimorphism is genetically determined dimorphism of organisms which is manifested by the morphological, physiological, motor, psychological and social differentiation of women and men. The size of dimorphic changes of numerous anthropometric features depends on the age of a person, the biological, climaticgeographical, social-economic or urbanization factors. The aim of this thesis was to defi ne the intersexual differences of the chosen morphologic features of the head and out of the head and the tissue components of the rural children and youth from the Subcarpathian region in comparison with the city series. The anthropometric data of the 1,887 rural boys and 1,809 girls at the age of 6–19 from the Subcarpathian Voivodeship collected in the school year of 2004/05 were used in the thesis. The ratio of dimorphism of 19 parameters were taken into account in the study: 6 cephalometric ones, 9 somatometric ones and 4 body components. The evaluation of the size of the intersexual differences of the studied parameters in the rural population was made in comparison with the city series from Rzeszow examined between 2003 and 2004 by Radochońska, Perenc (2006, 2008, 2009). The size of the sexual dimorphism in the compared series depends on the type of the examined parameter and the age class. In about 50% of the age group the developmental differences between the boys and the girls were marked stronger in the rural population, and in the other half – in the city one. The above phenomenon was emphasized to a different degree. In conclusion, the lack of unequivocal tendencies in the scope of the sexual dimorphism of the analysed features between the rural and city children may be the effect of the infl uence of the civilisation changes taking place in our country on the developmental processes of the children and youth.

Dymorfi zm płciowy jest to genetycznie zdeterminowana dwupostaciowość organizmów przejawiająca się zróżnicowaniem morfologicznym, fi zjologicznym, motorycznym, psychicznym i społecznym kobiet i mężczyzn. Wielkość zmian dymorfi cznych cech antropometrycznych jest uzależniona od: wieku osobnika, czynników: biologicznych, klimatyczno-geografi cznych, społeczno-ekonomicznych czy urbanizacyjnych. Celem pracy było określenie różnic międzypłciowych wybranych cech morfologicznych oraz komponentów tkankowych dzieci i młodzieży wiejskiej z Podkarpacia na tle serii miejskiej. W pracy wykorzystano dane antropometryczne 1887 chłopców i 1809 dziewcząt wiejskich w wieku 6–19 lat z województwa podkarpackiego zebrane w roku szkolnym 2004/05. W opracowaniu uwzględniono wskaźnik dymorfi zmu 19 parametrów: 6 cefalometrycznych, 9 somatometrycznych oraz 4 komponentów ciała. Ocenę wielkości różnic międzypłciowych badanych parametrów w populacji wiejskiej przeprowadzono na tle serii miejskiej z Rzeszowa przebadanej w latach 2003/04 przez Radochońską, Perenc (2006, 2008, 2009). Wielkość dymorfi zmu płciowego w porównywanych seriach jest uzależniona od rodzaju badanego parametru oraz klasy wieku. W ok. 50 % grup wieku odrębności rozwojowe pomiędzy chłopcami i dziewczętami siniej zaznaczyły się w populacji wiejskiej, w drugiej połowie – w miejskiej. Powyższe zjawisko zostało zaakcentowane w zróżnicowanym stopniu. Podsumowując, brak jednoznacznych tendencji w zakresie dymorfi zmu płciowego analizowanych cech pomiędzy dziećmi wiejskimi i miejskimi może być efektem wpływu przemian cywilizacyjnych zachodzących w naszym kraju na procesy rozwojowe dzieci i młodzieży.