Wybrane problemy wschodniego pogranicza Polski wobec wyzwań współczesności

Abstract

Mimo że termin „pogranicze” ma obecnie wiele znaczeń, a tym samym definicji, to zarówno w potocznym, jak i naukowym dyskursie najczęściej jest utożsamiany z terytorium położonym blisko granic państw. Różnorodne, specyficzne procesy i zjawiska wpływają na kształtowanie się na nim i funkcjonowanie także granic społecznych. Pogranicze jest zjawiskiem zbiorowym w kontekście funkcjonowania i oddziaływania różnych grup społecznych, np. etnicznych, religijnych i innych, a także indywidualnej postawy człowieka przebywającego w środowisku zróżnicowanym kulturowo. Stąd też różnorodność kulturowa jest immanentnym elementem identyfikującym termin „pogranicze”. W tym kontekście tematyka pogranicza wyznacza bardzo szerokie interdyscyplinarne pole dociekań naukowych, co skłania specjalistów reprezentujących różne dziedziny nauk do podejmowania badań terenowych i wykorzystywania różnych narzędzi i perspektyw badawczych. Analizując literaturę przedmiotu, należy zauważyć, że badania dotyczące problematyki pogranicza nie mają spójnego programu czy planu. Wynika to z faktu, że są realizowane w odniesieniu do różnych zakresów i kierunków teoretycznych i empirycznych. Pośród innych dziedzin naukowych socjologia pogranicza ma w tym względzie największe osiągnięcia oraz dokonania. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat potrafiła dookreślić ogólne zakresy badań oraz skupić badaczy penetrujących rzeczywistość społeczno-kulturową wszystkich pograniczy w Polsce. Niejako naturalną konsekwencją owych dociekań jest ukazywanie się na rynku specjalistycznych periodyków naukowych oraz systematyczna wymiana myśli i refleksji szerokiego grona badaczy zainteresowanych tą tematyką. Jest to możliwe dzięki licznym konferencjom i sympozjom naukowym organizowanym przez różne ośrodki naukowe w Polsce.