Powodzie lodowcowe, jako skutek ekstremalnych zjawisk glacjalnych

Abstract

Przykłady katastrofalnych powodzi lodowcowych tzw. glacier lake outburst flood (GLOF) lub jokulhlaup z nane są głównie z terenów Islandii, gdzie położenie lodowców na obszarze aktywnym sejsmicznie sprzyja wyzwalaniu tego rodzaju zjawisk. Jednak podobne nagłe powodzie o dużych rozmiarach zaobserwowano także w innych częściach świata. Jednym z ciekawszych przykładów powodzi glacjalnych jest wezbranie wód spowodowane zjawiskiem szarży lodowcowej, które można obserwować m.in. w Pamirze. Szarże lodowcowe są rodzajem pulsacyjnego przepływu lodu, charakteryzującym się wyzwalaniem nagłego ruchu wewnątrz lodowca oraz regularnością występowania (Meier, Post 1969; Clarke 1987; Raymond 1987). Maksymalna prędkość płynięcia lodu w fazie aktywnego ruchu jest równa lub większa od 10-krotności tej prędkości z przed szarży (Raymond 1987, Paterson 1994). Nagły awans lodowców wiąże się z szybkim i znacznym przesunięciem czoła lodowca, zwiększeniem ilości wód roztopowych w okresie ablacyjnym, a także staje się w niektórych przypadkach bezpośrednią przyczyną katastrofalnych powodzi (GLOF). Interesującym przykładem zjawiska powodzi glacjalnej towarzyszącego szarżom lodowcowym jest Lodowiec Niedźwiedzi w Dolinie Wandż w Pamirze Zachodnim (Tadżykistan). Jego nagłe awanse są regularne, a wysunięcie jęzora lodowca powoduje przegrodzenie doliny, zatrzymując przepływ wód i prowadząc do ich gromadzenia w powstałym w ten sposób jeziorze zaporowym. Przerwanie tej lodowej tamy staje się przyczyną nagłej powodzi glacjalnej, podczas której przepływ w rzece Wandż może wzrosnąć nawet 100-krotnie (Chamidow i in. 2011).