Uwarunkowania klimatyczne i lokalne na depozycję fluwialnoeolicznej sukcesji osadowej w Polsce i zachodniej Ukrainy

Abstract

Sukcesja fluwialno-eoliczna jest charakterystyczna dla akumulacji w strefie peryglacjalnej ostatniego zlodowacenia w obrębie Nizin Środkowoeuropejskich. Na tym obszarze dominowała depozycja fluwialna rzek ekstraglacjalnych i proglacjalnych, a później ich osady podlegały redepozycji w środowisku eolicznym. Procesy te doprowadziły do powstania europejskiego pasa piaszczystego. Badania prowadzone w jego obrębie w Europie Zachodniej pozwoliły wydzielić cztery generacje pokryw piaszczystych: dwa poziomy późnopleniglacjalnych, starszych pokryw (Older Coversand I i II), rozdzielonych poziomem bruku deflacyjnego (Beuningen Gravel Bed) oraz dwa poziomy późnoglacjalnych, młodszych pokryw (Younger Coversand I i II). Obie generacje pokryw lokalnie odseparowane są poziomem organogenicznym (Lower Loamy Bed), natomiast młodsze pokrywy miejscami rozdziela gleba kopalna typu Usselo (Kasse i in. 2007). Rozpoznanie analogicznych osadów na obszarze Polski i zachodniej Ukrainy pozwoliły stwierdzić następstwo trzech kompleksów litolofacjalnych, deponowanych na przełomie vistulianu i holocenu: fluwialnego, fluwio-eolicznego i eolicznego (Zieliński i in. 2015). Stwierdzona ewolucja środowisk depozycyjnych skłoniła autorów do studiów nad uwarunkowaniami ich rozwoju. Cel ten został zrealizowany na podstawie: (i) studiów sedymentologicznych (analizy litofacjalnej, granulometrycznej, morfoskopowej, minerałów ciężkich), (ii) charakterystyki struktur kriogenicznych i poziomów glebowych, (iii) datowań luminescencyjnych i radiowęglowych.